HOOFDSTUK V

 

 

BEREND JAN DE WILDE,  AALTJEN VAN ASSEN

EN HUN KINDEREN

 


Berend Jan de Wilde, daghuurder, geboren te Terwolde op 14 augustus 1835 op Klein Everwijn, D2. Zie Hoofdstuk IX. Getuigen bij de geboorteaangifte zijn Willem Achterkamp 30 jaar, daghuurder, wonende in Terwolde en Jan van der Linde 22 jaar, daghuurder, wonende te Nijbroek. Willem Achterkamp was de schrijfkunst niet machtig en kon dus niet tekenen.

 

 

Geboorteakte van Berend Jan de Wilde dd. 14 augustus 1843

 

Berend Jan is gedoopt  in de kerk van Terwolde op 4 oktober 1835. Hij is  overleden in Terwolde in het huis D 38 A, op 17 december 1878, 43 jaar oud.

Berend Jan  wordt in 1835 geboren als zevende kind en één na jongste zoon in het gezin van Hendricus  de Wilde en Hendrika Veltwijk en is 4 jaar als zijn vader sterft. Berend Jan is getrouwd te Twello-gem. Voorst op 30 januari 1864, op 28-jarige leeftijd met zijn vroegere buurmeisje Aaltjen van Assen (27 jaar oud) , geboren te Terwolde op 11 juni 1836. Zij is een dochter van Jan van Assen en Willemina Bosch. Getuigen bij de geboorteaangifte zijn de grootvader van Aaltjen, t.w. Lubbert Bosch, oud 55 jaar, daghuurder en Hendrik Stevens, oud 52 jaar, eveneens daghuurder. Beiden wonen in Terwolde en kunnen de geboorteakte niet "teekenen".

Aaltjen wordt op 3 juli 1837 gedoopt in de kerk van Terwolde.

 

Geboorteakte van Aaltjen van Assen, geboren 11 juni 1836

 

 

In haar geboorteakte is het no. van het huis niet ingevuld, wel de lettter B. In het bevolkingsregister  van 1830-1840  02/148  zien we,  dat de familie van Assen op B no. 36 woont. In het bevolkingsregister van 1840 –1850 06/122 vinden we het gezin van Jan van Assen en Willemina Bosch, de ouders van Aaltje, op D3. Klein Everwijn is no. D2. Daar woont Berend Jan. Hij kent Aaltjen dus al vele jaren als hij op 28-jarige leeftijd met haar trouwt. Als Aaltjen en Berend Jan op 30 januari 1864 huwen komt Aaltjen uit Apeldoorn en haar beroep is "dienstmeid". Het huwelijk wordt dan ook, zowel in de gem. Voorst als in de gemeente Apeldoorn afgekondigd. Getuigen zijn behalve Johannes Petrus Zuurbach, 66 (?) jaar, gemeentebode en Hendrijkus de Haan, 26 jaar, kantoorbediende, Teunis van Assen, 31 jaar, daghuurder, wonende te Twello, broeder van de bruid en Gerrit Jan de Wilde, 44 jr., daghuurder, wonende te Terwolde , broeder van de bruidegom. In de trouwakte staat: "de bruid en hare moeder niet te kunnen teekenen, als in de schrijfkunst onervarend zijnd ". Binnen een maand na de voltrekking van het huwelijk in Twello-gem. Voorst wordt hun dochter Hendrika geboren  en wel op 26 februari 1864. In de komende jaren worden nog 6 kinderen geboren, 3 kinderen sterven op jonge leeftijd.

 

 

Gedeelte uit de huwelijksakte van Berend Jan en Aaltjen

 

 

Uit dit huwelijk:

 


1    Hendrika de Wilde, geboren op 26 februari 1864, gedoopt te Terwolde op 3 april 1864, overleden op 3 februari 1865. Getuigen bij de geboorteaangifte zijn Steven de Wilde, 39 jr., daghuurder, broer van de vader en Jan van Assen, 51 jr., daghuurder,  vader van de moeder. Het overlijden wordt aangegeven door  Gerrit Hendrik Slijkhuis, landbouwer en Albert Wools, landbouwer. Hendrika is  helaas maar 343 dagen oud geworden.

 


          2            Jan Willem de Wilde, geboren op 25 juni 1865 te Terwolde. Getuigen bij de geboorte aangifte zijn dezelfde personen als bij de geboorte van Hendrika. Hij is gedoopt te Terwolde op 6 augustus 1865, overleden op 26 juli 1873, 8 jaar oud.

 


          3            Hendrikus de Wilde, geboren op 13 maart 1867 te Terwolde. Getuigen bij de geboorteaangifte zijn Gerrit Jan de Wilde, landbouwer en oudste broer van de vader en Jan van Assen, de grootvader. Hij is gedoopt te Terwolde op 7 april 1867, overleden op 23 juli 1873, 6 jaar oud.

 


          4            Willemina de Wilde,  geboren op 4 oktober 1869 te Terwolde. Getuigen bij de geboorteaangifte zijn Arend de Wilde, landbouwer en broer van de vader en Jan van Assen, de grootvader. Ze is gedoopt te Terwolde op 5 december 1869. Willemina is altijd bij  haar moeder in Terwolde blijven wonen. Zij is pas negen jaar als haar vader overlijdt. Het bevolkingsregister van 1900-1910 vermeldt, dat haar beroep naaister is. Op haar 24e  krijgt ze een dochter, Berendina, van een onbekende man. Berendina is geboren 12 januari 1894, maar helaas  op 1-jarige leeftijd, 21 februari 1895, alweer overleden. Toen  Aaltjen van Assen, haar moeder, op 25 april 1901 in Terwolde overleed, woonde Willemina, samen met haar broer Hendrik Jan  en moeder Aaltjen, op C 67 in Terwolde. Dit is, anno 2005, het adres Emstermate 3. Een jaar na het overlijden van haar moeder trouwt Willemina te Twello-gem. Voorst op 31 mei 1902, akte no. 41, op 32-jarige leeftijd met Hendrik Gerrit Hietbrink, timmerman, 34 jaar oud, geboren te Laren op 14 februari 1868, zoon van Hendrik Jan Hietbrink (boerenknecht) en Hendrika Nijemesland. Uit dit huwelijk worden 3 kinderen geboren.

 


          5            Gerrit Jan de Wilde geboren te Terwolde op 11 februari 1873 "ten huize van zijn vader om 13.00 uur"  dit is D 38 A. Tot nu toe is het niet gelukt om de plaats te vinden waar D 38 A in 1873 ligt. Maar het moet ergens in de Spekhoek zijn. Getuigen bij de geboorteaangifte zijn: Gerrit Jan de Wilde, zijn oom en naamgenoot, 53 jr., landbouwer in Terwolde en zijn oom Derk Klein Bluemink, landbouwer, wonende te Twello.  Gerrit Jan is gedoopt in de kerk van Terwolde  op 6 april 1873. Gerrit Jan is getrouwd op 3 februari 1903, op 29 jarige leeftijd, te Twello-gem. Voorst met Willemina van Egteren (27 jaar oud), geboren te Heerde, dochter van Lubbertus van Egteren en Jentjen Brinkman. Hij is overleden op 5 mei 1929, 56 jaar oud in Twello. Zie Hoofdstuk VI.

 


          6            Jan Hendrik de Wilde, geboren te Terwolde op 6 januari 1875. Getuigen bij de geboorteaangifte zijn dezelfde personen als bij de geboorteaangifte van Gerrit Jan. Hij is gedoopt te Terwolde op 7 februari 1875, overleden op 22 maart 1959 in Terwolde, 84 jaar oud. Jan Hendrik is getrouwd te Twello-gem. Voorst op 25 april 1903, op 28-jarige leeftijd met Gerritdina Nijland (22 jaar oud), geboren te Diepenveen op 19 maart 1881, overleden te Deventer op 17 maart 1951, 69 jaar oud, dochter van Gerrit Nijland en Harmina Paalman. Uit dit huwelijk worden 8 kinderen geboren.

 


          7            Hendrikus de Wilde, geboren te Terwolde op 11 september 1876. Getuigen bij de geboorteaangifte zijn weer zijn ooms Gerrit Jan de Wilde en Derk Klein Bluemink. Hij is  gedoopt te Terwolde op 5 november 1876, overleden te Warnsveld op 26 juni 1918, akte 33, 41 jaar oud.

Volgens tante Dini Nijpels-de Wilde (* 13-8-1918), een dochter van Jan Hendrik de Wilde en Gerritdina Nijland, heeft Hendrikus een zonnesteek opgelopen, waardoor zijn geestelijke vermogens verminderd zijn. Hendrikus woont in de periode 1890-1900, (Bev.reg. 22/230) bij zijn oom en tante, Derk  Klein Bluemink en  Zwaantjen de Wilde in Twello  in het boerderijtje "de Blaasbalg" in de omgeving van de Dijkhofstraat 14. In 1907 is het boerderijtje afgebroken. 

 

Van  Dini Nijpels- de Wilde kreeg ik ook de trouwbrief, voorloper van het trouwboekje en een foto van haar grootmoeder Aaltjen de Wilde- van Assen. Met de trouwbrief is iets vreemds aan de hand. Op het papier lezen we: "Dit bewijs moet in geval van geboorte van een kind uit dit huwelijk gesproten of bij het overlijden van een der Echtgenooten, aan het Bureau van den Burgelijken stand worden vertoond".

Maar achter de naam van Hendrika  staat de datum 3 januari 1865. (Haar naam is later doorgehaald, omdat ze overleden is). In haar geboorteakte, zie bladzijde 52, staat dat ze geboren is op 26 februari 1864. Ze overlijdt  binnen het jaar op 3 februari 1865.

 



 

De trouwbrief van Berend Jan en Aaltjen

 

 

Biologisch kan ze ook niet in januari 1865 geboren zijn, omdat Aaltjen dan al zwanger is van Jan Willem, die op 25 juni van dat jaar geboren wordt. Het handschrift waarin "Hendrika , 3 Jan. 1865 " geschreven is, is van een geoefend schrijver, dus waarschijnlijk toch de ambtenaar van de Burgerlijke Stand. In het gemeente archief van de gemeente Voorst, waar ik deze trouwbrief en het afschrift van de geboorteakte heb getoond, heeft men er ook geen verklaring voor. Misschien was het anno 1864 een "schande" om binnen 9 maanden na de huwelijksvoltrekking een kind te krijgen, zoals dat jarenlang in de vorige eeuw het geval is geweest en heeft iemand deze "schande" willen toedekken. Anno 2005 is het heel normaal, dat het eerste kind geboren wordt, terwijl de ouders  ongehuwd zijn. Hoe dan ook, het zal altijd een raadsel blijven waarom de geboortedatum van Hendrika  onjuist in de trouwbrief is opgenomen. De namen van de daaropvolgende kinderen zijn ook doorgehaald. Dit betekent dat ze overleden zijn. Hendrikus, 6 jaar oud op 23 juli 1873 en Jan Willem, 8 jaar oud, op 26 juli 1873. Dus binnen 3 dagen sterven weer twee kinderen uit dit gezin. Er zal wel een besmettelijke ziekte geheerst hebben. Was het de rode loop, was het difterie of een andere infectie ziekte? Tot nu toe heb ik dat nog niet kunnen achterhalen. Er zijn nu nog een meisje, Willemina van ruim 3 jaar en een baby, Gerrit Jan van  5 maanden over.

 

 

 

Geboorteakte van Hendrika de Wilde geboren 26 februari 1864

 

 

WETENSWAARDIGHEDEN

 

Van mijn overgrootvader en zijn gezin is niet zoveel bekend. Hij is daghuurder van beroep en heeft zijn hele leven bij of in de Spekhoek gewoond. Bezittingen in de vorm van land of een boerderijtje zijn er, voor zover ik na kan gaan, niet geweest. Hij is de op één na jongste uit een groot gezin, waarvan de vader overlijdt als Berend Jan 4 jaar is. Zijn moeder blijft met 8 minderjarige kinderen achter. Hij heeft wel onderwijs gehad, want hij kan schrijven, dit in tegenstelling tot mijn overgrootmoeder Aaltjen de Wilde – van Assen, waarvan in een aantal akten staat, dat ze de schrijfkunst niet machtig is.

Er is niet veel geluk geweest in het gezin van Berend Jan en Aaltjen. De oudste dochter  Hendrika sterft  voordat ze een jaar oud is. Een paar maanden later wordt een zoon geboren, Jan Willem, en twee jaar later, in 1867 weer een zoon, Hendrikus. Beide kinderen sterven kort na elkaar op 8-jarige en op 6-jarige leeftijd, in juli 1873. Ondertussen zijn in 1869 een dochter Willemina  en in 1873 een zoon, mijn grootvader Gerrit Jan, geboren. Daarna nog twee zonen, nl. Jan Hendrik in 1875 en Hendrik in 1876. Als de jongste zoon twee jaar is sterft vader Berend Jan. Zijn vrouw blijft met 4 kleine kinderen achter. Mijn grootvader, Gerrit Jan, is dan pas 5 jaar. Curieus is, dat mijn vader vertelde, dat zijn vader al op 5-jarige leeftijd wees was geworden. Ik heb in het archief in Twello dan ook een poos moeten zoeken naar de sterfdatum van mijn overgrootmoeder Aaltjen van Assen. Haar sterfakte vond ik niet in 1878 maar  pas in 1901…. Mijn grootvader was dus op 5-jarige leeftijd geen wees, maar halfwees geworden en is 28 jaar als zijn moeder in 1901 sterft. Een verklaring voor dit verhaal is waarschijnlijk het feit, dat mijn grootvader Gerrit Jan, al snel na de dood van zijn vader, in huis kwam bij zijn grootmoeder en zijn ooms. Zij woonden op Klein Everwijn aan de Quabbenburgerweg 31.

Berend Jan is in 1854 ingeschreven in het register van de Nationale Militie. "Bij loting is hem  ten deel gevallen No. 59, dat buiten oproeping gebleven zijnde, hem tot geen dienst heeft verpligt"

 

 

 

Inschrijving in het register van de Nationale Militie in 1854

 

 

Het beroep van Berend Jan is daghuurder en het gezin woont volgens het bevolkingsregister 1860-1900, deel 17b/135, op D 38 A. Ze hebben hier gewoond van het begin van het huwelijk in 1864 tot na de dood van Berend Jan in 1878. Alle kinderen zijn hier dus geboren. D 38 A betekent in de buurt van D 38. Maar  waar D 38 zich anno 2005 bevindt heb ik tot nu toe niet kunnen ontdekken. Ook de archivaris van het regionaal archief van de gemeente Voorst kon dit adres niet achterhalen. Maar het ligt waarschijnlijk ergens in of bij de Spekhoek. Dit is het gebied, dat begrensd wordt door Quabbenburgerweg, Wellinkhofweg en de Trippestraat. De Trippestraat vormt de noordelijke begrenzing van de Spekhoek.

 

 

 

 

Plattegrond van Terwolde met de Spekhoek

 

De Spekhoek is een oude buurtschap in het kerspel Terwolde tussen Terwolde en Twello. Het was oorspronkelijk het centrum van de Tuylermark. De Tuylermark wordt al omstreeks 1059 in een akte genoemd. De naam Spekhoek is waarschijnlijk afkomstig van het woord specke of spicke. Specke betekent een uit rijshout, zoden enz. opgeworpen dam of weg in een moerassige streek[1]. De boerderijen Klein Everwijn en Den Oord, waar de ouders en de grootouders van Berend Jan hebben gewoond, liggen in het gebied, dat de "Hoeven" wordt genoemd, net buiten de Spekhoek.

Na de dood van Berend Jan in 1878, verhuist het gezin naar D 19  (wordt later D 26). Dit adres vinden we in het bevolkingsregister van 1860-1880, deel 17b/168 . Ook van dit adres heb ik de huidige locatie  niet kunnen achterhalen, maar ik heb het vermoeden dat dit het adres Trippestraat 11 is. In het bevolkingsregister van 1890 - 1900 deel 23a/26 vinden we nl. dat Aaltjen de Wilde – van Assen op een adres woont, dat eerst        D 26 is en later veranderd is in D 24. En aan de hand van deze bladzijde van het bevolkingsregister kan m.b.v. een computerprogramma in het gemeente archief van Voorst  de huidige locatie worden gevonden.  Mijn grootvader Gerrit Jan wordt tijdens het verblijf van het gezin  op D 19 , dus kort na de dood van zijn vader, overgeschreven naar deel 17/82 van het bevolkingsregister, dit is de boerderij Klein Everwijn  aan de Quabbenburgerweg 31. Daar wonen  op D 2 zijn grootmoeder en zijn ooms, Gerrit Jan en Steven. Zijn oom Gerrit Jan, de oudste broer van zijn vader, is voogd over de minderjarige kinderen van Berend Jan en Aaltjen. Ook de bijna even oude neef van mijn grootvader, Hendrikus, zoon van Arend de Wilde en Aaltjen Timmer, staat op dit adres ingeschreven. Mijn grootvader  blijft daar tot 1885 en gaat dan op 12-jarige leeftijd naar zijn tante en oom, Maria de Wilde en Hendrik Endendijk,  in Gorssel.

Oom Hendrik Endendijk is bakker. Daar leert Gerrit Jan het bakkersvak, hoewel hij, volgens het verhaal van mijn vader, liever timmerman was geworden. Binnen de familie de Wilde zijn veel timmerlieden en smeden.

 

 

De bijna onleesbare overlijdensakte van Berend

 

 

Omstreeks 1880 wonen een aantal leden  van de familie de Wilde  in de Trippestraat .

Op de hoek met de Quabbenburgerweg, op D 6 ( Bev. Reg.17 deel 2 /86 ),  wonen Jacob de Wilde (*1815), timmerman, zijn dochter Everdina (* 1842) en haar man Hendrik Kwakkel (* 1843) met hun kinderen, Hendrik, Jacob en Geesje.  Hendrik Kwakkel is metselaar van beroep. Everdina en Hendrik hebben in Oene gewoond, waar de twee oudste kinderen geboren zijn, maar zijn waarschijnlijk na de dood van moeder Geesjen de Wilde-Schuitert  in 1878, bij vader Jacob de Wilde ingetrokken. Het huis waar ze wonen is "De Hofstee", adres anno 2005, Trippestraat  26  [2]. Het huis is waarschijnlijk tussen 1870 en 1880 gebouwd door Jacob de Wilde met hulp van zijn zoon Hendrikus , die ook timmerman is. Hendrikus heeft ook het boerderijtje  de "Vijf Morgen" aan de  Trippestraat 22  gebouwd.  

 

 

De Hofstee anno 2005

 

Jacob de Wilde is een halfbroer van Berend Jan, en dus een zwager van Aaltjen van Assen. Jacob is een zoon uit het eerste huwelijk van zijn vader en geboren in 1815, dus 20 jaar ouder dan Berend Jan. Als Berend Jan in 1835 geboren wordt  op Klein Everwijn, trouwt Jacob drie weken later met Geesjen Schuitert. Jacob de Wilde en Geesjen Schuitert, die altijd in de Spekhoek gewoond hebben, krijgen 8 kinderen.  Ook in het buurhuis ( D 3) van Klein Everwijn ( D 2), waar de familie van Assen een poos woonde, worden 12 kinderen geboren. Berend Jan en Aaltjen  hebben in hun jeugd geen gebrek aan speelkameraadjes gehad.

 

 

De Vijf Morgen anno 2005

 

Op D 7, een eindje verder  in de Trippestraat,  staat het boerderijtje de "Vijf Morgen".  Dit boerderijtje is gebouwd door de zoon van Jacob de Wilde en Geesjen Schuitert,  Hendrikus (*1839) . Hij is dus een neef van Berend Jan en zijn beroep is timmerman.

Hendrikus heeft het boerderijtje waarschijnlijk gebouwd in 1870 vóór zijn huwelijk met  Johanna Jacobs en woont volgens het bevolkingsregister 17 deel 2/ 87, met 4 kinderen op D 7. Het adres anno 2005 is Trippestraat 22 [3].

Op D 8 ( omgeving Trippestraat 22) vinden we Arend de Wilde (*1833) met zijn gezin. Arend is de jongere broer van Berend Jan. Hij koopt  in 1882 na de dood van zijn moeder, Hendrika de Wilde- Veltwijk (overl. 1881),  Klein Everwijn  en gaat dan daar met zijn gezin wonen. We zien  ( Bev. Reg. 23a /008 ) dat Aaltjen de Wilde-van Assen zich met drie kinderen ook op D 8 vestigt. Ze komt dan van D 24, dus van de Trippestraat no. 11.  Hoe lang ze daar gewoond heeft is niet te achterhalen. In het bevolkingsregister van 1890-1900 ( 23/212)  woont ze op C 42 (later omgenummerd naar C 55), dit is in de omgeving van  Kleine Emstermate no.2 in Terwolde. De jongste zoon Hendrikus, gaat naar zijn oom en tante Klein Bluemink-de Wilde, die op het boerderijtje de Blaasbalg ( B 31) omgeving Dijkhofstraat 14, in Twello wonen.

Nog eenmaal gaat  mijn overgrootmoeder verhuizen  en wel naar C 47 (later omgenummerd naar C 62 en C 66). Dit is anno 2005 het adres Emstermate 3 Terwolde.  De huidige woning is in 1932 nieuw gebouwd, nadat het oude huis afgebroken is. Aaltjen woont daar, tot aan haar overlijden op 25 april 1901, samen met haar dochter Willemina en haar zoon Jan Hendrik. Haar overlijden wordt aangegeven door Tiemen Tiemens, 49 jaar, klompenmaker en Egbert Wassink, 52 jaar, landbouwer, beiden wonende in Terwolde. Tiemen Tiemens is haar buurman.  Aaltjen is 64 jaar oud geworden.

Opmerkelijk is, dat binnen twee jaar na het overlijden van mijn overgrootmoeder drie van de  vier kinderen  trouwen. Haar dochter Willemina, die naaister is, trouwt op 31 mei 1902 met Hendrik Gerrit Hietbrink, zoon van Hendrik Jan Hietbrink en Hendrika Nijemesland.  Zij blijven nog een poosje op de Emstermate no. 3 wonen en gaan daarna naar Twello, naar de Stationsdwarsstraat. In het gezin Willemina de Wilde en Hendrik Jan

                 Aaltjen de Wilde–van Assen            Hietbrink  worden 3 kinderen geboren.

                                        

 De oudste zoon van Aaltjen de Wilde- van Assen,  Gerrit Jan, trouwt op 21 februari 1903 met Willemina van Egteren, dochter van Lubbertus van Egteren en Jentjen Brinkman. Zij gaan in Deventer wonen. Zie hoofdstuk VI.

Haar één na jongste zoon, Jan Hendrik, trouwt op 25 april 1903 met Gerritdina Nijland, dochter van Gerrit Nijland en Harmina  Paalman. Zij blijven in Terwolde wonen. Daar worden in de loop van de tijd 8 kinderen geboren.

De jongste zoon Hendrikus is, zoals reeds eerder vermeld, volgens een verhaal in de familie, getroffen door een zonnesteek waardoor zijn geestelijke vermogens verminderd zijn. Hij is al vóór de verhuizing van Aaltjen met Willemina en Jan Hendrik naar  de Emstermate 3, naar zijn oom en tante Derk Klein Bluemink en  Zwaantjen de Wilde, de zuster van zijn vader, verhuisd. Na het overlijden van zijn oom Derk Klein Bluemink  op 16 mei 1905, wordt Hendrikus, op 3 juni 1905, opgenomen in het Groot Graffel, een  psychiatrische inrichting in Warnsveld. Hij heeft daar nog 13 jaar gewoond en overlijdt  op 26 juni 1918 in het huis C 57, 's morgens om half tien, 41 jaar oud .

 

 

 

 

De overlijdensakte van Aaltjen de Wilde- van Assen

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



[1] Zie blz.7 van het boek "Rondje Spekhoek"

[2] Zie blz. 85 van het boek "Rondje Spekhoek" .

[3] Zie blz. 94 van het boek "Rondje Spekhoek".