Berend Jan de Wilde, daghuurder, geboren te
Terwolde op 14 augustus 1835 op Klein Everwijn, D2. Zie Hoofdstuk IX.
Getuigen bij de geboorteaangifte zijn Willem Achterkamp 30 jaar,
daghuurder, wonende in Terwolde en Jan van der Linde 22 jaar,
daghuurder, wonende te Nijbroek. Willem Achterkamp was de schrijfkunst niet
machtig en kon dus niet tekenen.
Geboorteakte van Berend Jan de Wilde
dd. 14 augustus 1843
Berend Jan is gedoopt in de kerk van Terwolde op 4 oktober 1835.
Hij is overleden in Terwolde in het
huis D 38 A, op 17 december 1878, 43 jaar oud.
Berend Jan wordt in 1835 geboren als zevende kind en
één na jongste zoon in het gezin van Hendricus de Wilde en Hendrika Veltwijk en is 4 jaar als zijn
vader sterft.
Berend Jan is getrouwd te Twello-gem. Voorst op 30 januari 1864, op 28-jarige
leeftijd met zijn vroegere buurmeisje Aaltjen van Assen (27 jaar oud) ,
geboren te Terwolde op 11 juni 1836. Zij is een dochter van Jan van Assen
en Willemina Bosch. Getuigen bij de geboorteaangifte zijn de grootvader van Aaltjen, t.w.
Lubbert Bosch, oud 55 jaar, daghuurder en Hendrik Stevens, oud 52
jaar, eveneens daghuurder. Beiden wonen in Terwolde en kunnen de geboorteakte
niet "teekenen".
Aaltjen wordt op 3 juli 1837 gedoopt in de kerk van
Terwolde.
Geboorteakte van
Aaltjen van Assen, geboren 11 juni 1836
In haar geboorteakte is het no. van het huis
niet ingevuld, wel de lettter B. In het bevolkingsregister van 1830-1840 02/148 zien we, dat de familie van Assen op B no. 36 woont.
In het bevolkingsregister van 1840 –1850 06/122 vinden we het gezin van Jan
van Assen en Willemina Bosch, de ouders van Aaltje, op D3. Klein
Everwijn is no. D2. Daar woont Berend Jan. Hij kent Aaltjen dus al vele jaren
als hij op 28-jarige leeftijd met haar trouwt. Als Aaltjen en Berend Jan op 30
januari 1864 huwen komt Aaltjen uit Apeldoorn en haar beroep is
"dienstmeid". Het huwelijk wordt dan ook, zowel in de gem. Voorst als
in de gemeente Apeldoorn afgekondigd. Getuigen zijn behalve Johannes Petrus
Zuurbach, 66 (?) jaar, gemeentebode en Hendrijkus de Haan, 26 jaar,
kantoorbediende, Teunis van Assen, 31 jaar, daghuurder, wonende te
Twello, broeder van de bruid en Gerrit Jan de Wilde, 44 jr., daghuurder,
wonende te Terwolde , broeder van de bruidegom. In de trouwakte staat:
"de bruid en hare moeder niet te kunnen teekenen, als in de
schrijfkunst onervarend zijnd ". Binnen een maand na de voltrekking
van het huwelijk in Twello-gem. Voorst wordt hun dochter Hendrika geboren en wel op 26 februari 1864. In de komende
jaren worden nog 6 kinderen geboren, 3 kinderen sterven op jonge leeftijd.
Gedeelte uit de
huwelijksakte van Berend Jan en Aaltjen
Uit dit huwelijk:
De trouwbrief van Berend Jan en
Aaltjen
Biologisch kan ze ook niet in januari 1865
geboren zijn, omdat Aaltjen dan al zwanger is van Jan Willem, die op 25 juni
van dat jaar geboren wordt. Het handschrift waarin "Hendrika , 3 Jan.
1865 " geschreven is, is van een geoefend schrijver, dus
waarschijnlijk toch de ambtenaar van de Burgerlijke Stand. In het gemeente
archief van de gemeente Voorst, waar ik deze trouwbrief en het afschrift van de
geboorteakte heb getoond, heeft men er ook geen verklaring voor. Misschien was
het anno 1864 een "schande" om binnen 9 maanden na de huwelijksvoltrekking
een kind te krijgen, zoals dat jarenlang in de vorige eeuw het geval is geweest
en heeft iemand deze "schande" willen toedekken. Anno 2005 is het
heel normaal, dat het eerste kind geboren wordt, terwijl de ouders ongehuwd zijn. Hoe dan ook, het zal altijd
een raadsel blijven waarom de geboortedatum van Hendrika onjuist in de trouwbrief is opgenomen. De
namen van de daaropvolgende kinderen zijn ook doorgehaald. Dit betekent dat ze
overleden zijn. Hendrikus, 6 jaar oud op 23 juli 1873 en Jan Willem, 8 jaar
oud, op 26 juli 1873. Dus binnen 3 dagen sterven weer twee kinderen uit dit
gezin. Er zal wel een besmettelijke ziekte geheerst hebben. Was het de rode
loop, was het difterie of een andere infectie ziekte? Tot nu toe heb ik dat nog
niet kunnen achterhalen. Er zijn nu nog een meisje, Willemina van ruim 3 jaar
en een baby, Gerrit Jan van 5 maanden
over.
Geboorteakte
van Hendrika de Wilde geboren 26 februari 1864
WETENSWAARDIGHEDEN
Van mijn overgrootvader en
zijn gezin is niet zoveel bekend. Hij is daghuurder van beroep en heeft zijn
hele leven bij of in de Spekhoek gewoond. Bezittingen in de vorm van land of
een boerderijtje zijn er, voor zover ik na kan gaan, niet geweest. Hij is de op
één na jongste uit een groot gezin, waarvan de vader overlijdt als Berend Jan 4
jaar is. Zijn moeder blijft met 8 minderjarige kinderen achter. Hij heeft wel
onderwijs gehad, want hij kan schrijven, dit in tegenstelling tot mijn
overgrootmoeder Aaltjen de Wilde – van Assen, waarvan in een aantal akten
staat, dat ze de schrijfkunst niet machtig is.
Er is niet veel geluk geweest
in het gezin van Berend Jan en Aaltjen. De oudste dochter Hendrika sterft voordat ze een jaar oud is. Een paar maanden later wordt een zoon
geboren, Jan Willem, en twee jaar later, in 1867 weer een zoon, Hendrikus.
Beide kinderen sterven kort na elkaar op 8-jarige en op 6-jarige leeftijd, in
juli 1873. Ondertussen zijn in 1869 een dochter Willemina en in 1873 een zoon, mijn grootvader Gerrit
Jan, geboren. Daarna nog twee zonen, nl. Jan Hendrik in 1875 en Hendrik in
1876. Als de jongste zoon twee jaar is sterft vader Berend Jan. Zijn vrouw
blijft met 4 kleine kinderen achter. Mijn grootvader, Gerrit Jan, is dan pas 5
jaar. Curieus is, dat mijn vader vertelde, dat zijn vader al op 5-jarige
leeftijd wees was geworden. Ik heb in het archief in Twello dan ook een poos
moeten zoeken naar de sterfdatum van mijn overgrootmoeder Aaltjen van Assen.
Haar sterfakte vond ik niet in 1878 maar
pas in 1901…. Mijn grootvader was dus op 5-jarige leeftijd geen wees,
maar halfwees geworden en is 28 jaar als zijn moeder in 1901 sterft. Een
verklaring voor dit verhaal is waarschijnlijk het feit, dat mijn grootvader
Gerrit Jan, al snel na de dood van zijn vader, in huis kwam bij zijn
grootmoeder en zijn ooms. Zij woonden op Klein Everwijn aan de Quabbenburgerweg
31.
Berend Jan is in 1854
ingeschreven in het register van de Nationale Militie. "Bij loting is
hem ten deel gevallen No. 59, dat
buiten oproeping gebleven zijnde, hem tot geen dienst heeft verpligt"
Inschrijving in
het register van de Nationale Militie in 1854
Het beroep van Berend Jan is
daghuurder en het gezin woont volgens het bevolkingsregister 1860-1900, deel
17b/135, op D 38 A. Ze hebben hier gewoond van het begin van het
huwelijk in 1864 tot na de dood van Berend Jan in 1878. Alle kinderen zijn hier
dus geboren. D 38 A betekent in de buurt van D 38. Maar waar D 38 zich anno 2005 bevindt heb ik tot
nu toe niet kunnen ontdekken. Ook de archivaris van het regionaal archief van
de gemeente Voorst kon dit adres niet achterhalen. Maar het ligt waarschijnlijk
ergens in of bij de Spekhoek. Dit is het gebied, dat begrensd wordt door
Quabbenburgerweg, Wellinkhofweg en de Trippestraat. De Trippestraat vormt de
noordelijke begrenzing van de Spekhoek.
Plattegrond van
Terwolde met de Spekhoek
De Spekhoek is een oude
buurtschap in het kerspel Terwolde tussen Terwolde en Twello. Het was
oorspronkelijk het centrum van de Tuylermark. De Tuylermark wordt al omstreeks
1059 in een akte genoemd. De naam Spekhoek is waarschijnlijk afkomstig van het
woord specke of spicke. Specke betekent een uit rijshout, zoden enz. opgeworpen
dam of weg in een moerassige streek.
De boerderijen Klein Everwijn en Den Oord, waar de ouders en de grootouders van
Berend Jan hebben gewoond, liggen in het gebied, dat de "Hoeven"
wordt genoemd, net buiten de Spekhoek.
Na de dood van Berend Jan in 1878, verhuist
het gezin naar D 19 (wordt later
D 26). Dit adres vinden we in het bevolkingsregister van 1860-1880, deel 17b/168
. Ook van dit adres heb ik de huidige locatie
niet kunnen achterhalen, maar ik heb het vermoeden dat dit het adres Trippestraat
11 is. In het bevolkingsregister van 1890 - 1900 deel 23a/26 vinden we nl.
dat Aaltjen de Wilde – van Assen op een adres woont, dat eerst D 26 is en later veranderd is in D 24.
En aan de hand van deze bladzijde van het bevolkingsregister kan m.b.v. een
computerprogramma in het gemeente archief van Voorst de huidige locatie worden gevonden. Mijn grootvader Gerrit Jan wordt tijdens het verblijf van het
gezin op D 19 , dus kort na de dood van
zijn vader, overgeschreven naar deel 17/82 van het bevolkingsregister, dit is
de boerderij Klein Everwijn aan de
Quabbenburgerweg 31. Daar wonen op D
2 zijn grootmoeder en zijn ooms, Gerrit Jan en Steven. Zijn oom Gerrit Jan,
de oudste broer van zijn vader, is voogd over de minderjarige kinderen van
Berend Jan en Aaltjen. Ook de bijna even oude neef van mijn grootvader,
Hendrikus, zoon van Arend de Wilde en Aaltjen Timmer, staat op dit adres
ingeschreven. Mijn grootvader blijft
daar tot 1885 en gaat dan op 12-jarige leeftijd naar zijn tante en oom, Maria
de Wilde en Hendrik Endendijk, in
Gorssel.
Oom Hendrik Endendijk is bakker. Daar leert
Gerrit Jan het bakkersvak, hoewel hij, volgens het verhaal van mijn vader,
liever timmerman was geworden. Binnen de familie de Wilde zijn veel
timmerlieden en smeden.
De bijna onleesbare overlijdensakte van Berend
Omstreeks 1880 wonen een aantal
leden van de familie de Wilde in de Trippestraat .
Op de hoek met de Quabbenburgerweg, op D 6
( Bev. Reg.17 deel 2 /86 ), wonen Jacob
de Wilde (*1815), timmerman, zijn dochter Everdina (* 1842) en
haar man Hendrik Kwakkel (* 1843) met hun kinderen, Hendrik,
Jacob en Geesje. Hendrik
Kwakkel is metselaar van beroep. Everdina en Hendrik hebben in Oene gewoond,
waar de twee oudste kinderen geboren zijn, maar zijn waarschijnlijk na de dood
van moeder Geesjen de Wilde-Schuitert
in 1878, bij vader Jacob de Wilde ingetrokken. Het huis waar ze wonen is
"De Hofstee", adres anno 2005, Trippestraat 26 .
Het huis is waarschijnlijk tussen 1870 en 1880 gebouwd door Jacob de Wilde met
hulp van zijn zoon Hendrikus , die ook timmerman is. Hendrikus heeft ook het
boerderijtje de "Vijf Morgen"
aan de Trippestraat 22 gebouwd.
De Hofstee anno 2005
Jacob de Wilde is een
halfbroer van Berend Jan, en dus een zwager van Aaltjen van Assen. Jacob is een
zoon uit het eerste huwelijk van zijn vader en geboren in 1815, dus 20 jaar
ouder dan Berend Jan. Als Berend Jan in 1835 geboren wordt op Klein Everwijn, trouwt Jacob drie weken
later met Geesjen Schuitert. Jacob de Wilde en Geesjen Schuitert, die altijd in
de Spekhoek gewoond hebben, krijgen 8 kinderen. Ook in het buurhuis ( D 3) van Klein Everwijn ( D 2),
waar de familie van Assen een poos woonde, worden 12 kinderen geboren. Berend
Jan en Aaltjen hebben in hun jeugd geen
gebrek aan speelkameraadjes gehad.
De Vijf Morgen anno 2005
Op D 7, een eindje verder in de Trippestraat, staat het boerderijtje de "Vijf
Morgen". Dit boerderijtje is
gebouwd door de zoon van Jacob de Wilde en Geesjen Schuitert, Hendrikus (*1839) . Hij is dus een neef van
Berend Jan en zijn beroep is timmerman.
Hendrikus heeft het boerderijtje
waarschijnlijk gebouwd in 1870 vóór zijn huwelijk met Johanna Jacobs en woont volgens het bevolkingsregister 17 deel 2/
87, met 4 kinderen op D 7. Het adres anno 2005 is Trippestraat 22 .
Op D 8 ( omgeving Trippestraat 22)
vinden we Arend de Wilde (*1833) met zijn gezin. Arend is de jongere broer van
Berend Jan. Hij koopt in 1882 na de
dood van zijn moeder, Hendrika de Wilde- Veltwijk (overl. 1881), Klein Everwijn en gaat dan daar met zijn gezin wonen. We zien ( Bev. Reg. 23a /008 ) dat Aaltjen de
Wilde-van Assen zich met drie kinderen ook op D 8 vestigt. Ze komt dan
van D 24, dus van de Trippestraat no. 11. Hoe lang ze daar gewoond heeft is niet te achterhalen. In het
bevolkingsregister van 1890-1900 ( 23/212)
woont ze op C 42 (later omgenummerd naar C 55), dit is in de
omgeving van Kleine Emstermate no.2 in
Terwolde. De jongste zoon Hendrikus, gaat naar zijn oom en tante Klein
Bluemink-de Wilde, die op het boerderijtje de Blaasbalg ( B 31) omgeving
Dijkhofstraat 14, in Twello wonen.
Nog eenmaal gaat mijn overgrootmoeder verhuizen en wel naar C 47 (later
omgenummerd naar C 62 en C 66). Dit is anno 2005 het adres Emstermate 3
Terwolde. De huidige woning is in 1932
nieuw gebouwd, nadat het oude huis afgebroken is. Aaltjen woont daar, tot aan
haar overlijden op 25 april 1901, samen met haar dochter Willemina en haar zoon
Jan Hendrik. Haar overlijden wordt aangegeven door Tiemen Tiemens, 49
jaar, klompenmaker en Egbert Wassink, 52 jaar, landbouwer, beiden
wonende in Terwolde. Tiemen Tiemens is haar buurman. Aaltjen is 64 jaar oud geworden.
Opmerkelijk is, dat binnen twee jaar na het overlijden van
mijn overgrootmoeder drie van de vier
kinderen trouwen. Haar dochter
Willemina, die naaister is, trouwt op 31 mei 1902 met Hendrik Gerrit Hietbrink,
zoon van Hendrik Jan Hietbrink en Hendrika Nijemesland. Zij blijven nog een poosje op de Emstermate
no. 3 wonen en gaan daarna naar Twello, naar de Stationsdwarsstraat. In het
gezin Willemina de Wilde en Hendrik Jan
Aaltjen de Wilde–van
Assen Hietbrink worden 3 kinderen geboren.
De oudste zoon van
Aaltjen de Wilde- van Assen, Gerrit
Jan, trouwt op 21 februari 1903 met Willemina van Egteren, dochter van Lubbertus
van Egteren en Jentjen Brinkman. Zij gaan in Deventer wonen. Zie
hoofdstuk VI.
Haar één na jongste zoon, Jan Hendrik, trouwt op 25 april
1903 met Gerritdina Nijland, dochter van Gerrit Nijland en
Harmina Paalman. Zij blijven in
Terwolde wonen. Daar worden in de loop van de tijd 8 kinderen geboren.
De jongste zoon Hendrikus is, zoals reeds eerder vermeld,
volgens een verhaal in de familie, getroffen door een zonnesteek waardoor zijn
geestelijke vermogens verminderd zijn. Hij is al vóór de verhuizing van Aaltjen
met Willemina en Jan Hendrik naar de
Emstermate 3, naar zijn oom en tante Derk Klein Bluemink en Zwaantjen de Wilde, de zuster van zijn
vader, verhuisd. Na het overlijden van zijn oom Derk Klein Bluemink op 16 mei 1905, wordt Hendrikus, op 3 juni
1905, opgenomen in het Groot Graffel, een
psychiatrische inrichting in Warnsveld. Hij heeft daar nog 13 jaar
gewoond en overlijdt op 26 juni 1918 in
het huis C 57, 's morgens om half tien, 41 jaar oud .
De overlijdensakte van Aaltjen de Wilde- van Assen
